ജയേട്ടൻ പറഞ്ഞു; പാടാനല്ലാതെ വേറെ പണിയൊന്നും അറിയില്ല എനിക്ക്

താമസിക്കുന്ന ഹോട്ടലിനു മുന്നിൽ കാർ നിർത്തി യാത്ര പറയുമ്പോൾ കൈകൾ ചേർത്തുപിടിച്ച് കണ്ണുകളിലേക്ക് ഉറ്റുനോക്കി ജയചന്ദ്രൻ ചോദിച്ചു : “`ജയേട്ടനെ മറക്ക്വോ രവീ “‘ എന്ത് മറുപടി നൽകണം എന്നറിയാതെ പകച്ചു നിന്നു ഞാൻ . ജീവിതത്തിലെ ഓരോ വഴിത്തിരിവിലും സ്നേഹമായും സാന്ത്വനമായും നിഴൽ പോലെ ഒപ്പമുണ്ടായിരുന്ന ശബ്ദത്തിന്റെ ഉടമയെ ഞാൻ എങ്ങനെ മറക്കാൻ ?

“മരിക്കാറാവുമ്പോ ഇതൊക്കെയേ കാണൂ നമുക്ക് ഓർക്കാൻ; പാടിയും പാട്ട് കേട്ടും ചെലവഴിച്ച രാത്രികൾ .” ഒന്ന് നിർത്തിയ ശേഷം കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നു ജയചന്ദ്രൻ: “ഇന്നെനിക്കു ഉറക്കം വരില്ല . കണ്ണടക്കുമ്പോഴെല്ലാം റഫി സാഹിബ് മുന്നിൽ വന്നു ചിരിക്കും .. ആയേ ബഹാർ ബൻകേ ലുഭാ എന്ന പാട്ട് പാടും .. അത് പോലൊരു ഗന്ധർവന്റെ കാലത്ത് ജീവിക്കാൻ കഴിഞ്ഞ നമ്മളൊക്കെ എത്ര ഭാഗ്യവാന്മാർ, അല്ലെ..?”

തൃശൂരിലെ ഫ്ലാറ്റിൽ പാതിരാവും കഴിഞ്ഞു മുന്നേറിയ അവിസ്മരണീയമായ സംഗീതസദിരിനു ശേഷം ഹോട്ടൽ മുറിയിൽ കൊണ്ടുവിടാൻ കാറോടിച്ചു വന്നതാണ് ജയചന്ദ്രൻ. തിരക്കൊഴിഞ്ഞ നഗരവീഥികളിലൂടെ ഡ്രൈവ് ചെയ്യുമ്പോൾ അദ്ദേഹം പാടിക്കൊണ്ടേയിരുന്നു — റഫിയുടെയും പി സുശീലയുടെയും മന്നാഡേയുടെയും പി ബി ശ്രീനിവാസിന്റെയും യേശുദാസിന്റെയും ഗാനങ്ങൾ:. ദിൻ ഡൽ ജായേ , അബ് ക്യാ മിസാൽ ദൂം, കോൻ ആയാ മേരെ മൻ കേ ദ്വാരേ , അത്താ എന്നത്താ , നിലവേ എന്നിടം നെരുങ്കാത്, മൗനമേ പാർവയിൽ, പ്രേമിച്ചു പ്രേമിച്ചു നിന്നെ ഞാനൊരു ….ഓരോ പാട്ടും പാടുമ്പോൾ ആ ശബ്ദത്തിൽ വന്നു നിറയുന്ന കാമുകഭാവം വിസ്മയപൂർവം ആസ്വദിക്കുകയായിരുന്നു ഞാൻ .

“സിനിമാപ്പാട്ടും ഗാനമേളയും ഒക്കെ ഉപേക്ഷിച്ചു ഇതുപോലുള്ള ക്ലാസിക് ഗാനങ്ങൾ കേട്ട് വെറുതെ വീട്ടിൽ ഇരുന്നാലോ ശിഷ്ടകാലം ? – ഡ്രൈവിംഗിനിടെ ജയേട്ടന്റെ ആത്മഗതം. “അത് എന്തായാലും ശരിയല്ല ,” — ഞാൻ പറഞ്ഞു . “ജയേട്ടന്റെ ആരാധകർ എന്ത് ചെയ്യും അപ്പോൾ ? ജയേട്ടൻ റഫി സാഹിബിനെ എത്ര കണ്ടു സ്നേഹിക്കുന്നുവോ അത്രയും അളവിൽ ജയേട്ടനെ സ്നേഹിക്കുന്നവരും ഉണ്ടെന്നു മറക്കരുത് ..” എന്റെ വാദഗതി തൃപ്തികരമായി തോന്നിയിരിക്കില്ല ജയചന്ദ്രന്–തീർച്ച .കാർ റിവേഴ്സ് എടുത്ത് ജയേട്ടൻ ഒറ്റക്ക് തിരിച്ചുപോകുന്നതും നോക്കി ഹോട്ടലിന്റെ കവാടത്തിനു മുന്നിൽ നിന്നു ഞാൻ . വിഷമം തോന്നി എനിക്ക് . ജീവിതത്തിൽ ഒരിക്കലും മറക്കാൻ ഇടയില്ലാത്ത മറ്റൊരു രാത്രി അവസാനിക്കുകയല്ലേ ? ഇനി എന്നാണ് ഇതുപോലൊരു രാവ് വീണുകിട്ടുക? ജീവിതത്തിലെ എല്ലാ വേദനകളും മറന്ന്, പ്രണയാർദ്രമായ ആ ശബ്ദത്തോടൊപ്പം സ്വയം മറന്നു ഒഴുകിപ്പോകാൻ കഴിയുന്ന ഒരു രാവ്.

ജയചന്ദ്രന്റെ കാൽപനിക ശബ്ദം അച്ഛന്റെ മൂത്ത സഹോദരിയായ ചിന്നമ്മു വല്യമ്മയുടെ കൊച്ചു ജി ഇ സി ട്രാൻസിസ്റ്ററിൽ നിന്ന് ഒഴുകിയെത്തുന്നതും കാത്ത് വീടിന്റെ മുകൾനിലയിലെ മരപ്പലകകൾ പാകിയ നിലത്ത് തപസ്സിരുന്നിട്ടുണ്ട് കുട്ടിക്കാലത്ത് . യേശുദാസിന്റെ ഗന്ധർവ ഗാന പ്രവാഹത്തിനിടയിലേക്ക് വല്ലപ്പോഴുമൊരിക്കൽ വന്നെത്തുന്ന വിരുന്നുകാരനായിരുന്നു അന്നൊക്കെ ജയചന്ദ്രൻ. സിനിമയിലെ പാട്ടുകളെല്ലാം പാടുന്നത് പ്രേംനസീർ ആണെന്നായിരുന്നു അതുവരെയുള്ള ധാരണ . പിന്നെ ആരോ പറഞ്ഞറിഞ്ഞു യേശുദാസ് എന്നൊരാൾ പാടുന്നതിനു അനുസരിച്ച് ചുണ്ടനക്കുക മാത്രമേ ചെയ്യുന്നുള്ളൂ അദ്ദേഹം എന്ന് . ആരാധന അതോടെ യേശുദാസിനോടായി .

എല്ലാ അറിവുകളും അത്ഭുതമായിരുന്നു അന്നൊക്കെ . യേശുദാസ് മാത്രമല്ല ജയചന്ദ്രൻ എന്നൊരു ഗായകൻ കൂടിയുണ്ടെന്ന് ആദ്യം പറഞ്ഞു മനസ്സിലാക്കിത്തന്നത് ചിന്നമ്മു വല്യമ്മയാണ് – അച്ഛന്റെ മൂത്ത ചേച്ചി . അന്നത്തെ പന്ത്രണ്ടു വയസ്സുകാരന് ഇരു ശബ്ദങ്ങളും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം മനസ്സിലാക്കിയെടുക്കുക എളുപ്പമായിരുന്നില്ല . അത് തിരിച്ചറിയാൻ , പൂവും പ്രസാദവും എന്ന പാട്ട് കേൾക്കുംവരെ കാത്തിരിക്കേണ്ടി വന്നു അവന്.

തൊട്ടപ്പുറത്തെ അച്ഛന്റെ ഓഫീസ് മുറിയിൽ പാടിക്കൊണ്ടിരുന്ന റേഡിയോയിൽ നിന്ന് കോണിച്ചോട്ടിലെ ഞങ്ങളുടെ പഠന മുറിയിലേക്ക് ആ ഗാനം ആദ്യം ഒഴുകിവന്നത്‌ ഓർമയുണ്ട്. കുറെ കിളിയൊച്ചകളിൽ നിന്നാണ് തുടക്കം ; നേർത്തൊരു ഓടക്കുഴൽ നാദം കേൾക്കാം പശ്ചാത്തലത്തിൽ . തൊട്ടു പിന്നാലെ മനം മയക്കുന്ന ഒരു ഹമ്മിംഗും. അത് കഴിഞ്ഞാണ് ഗായകന്റെ ശബ്ദം ഒഴുകിത്തുടങ്ങുക ….. “രവി പുസ്തകം വായിക്കണ ശബ്ദമൊന്നും കേൾക്കണില്ലല്ലൊ; അവിടെന്താ പണി” എന്ന് അച്ഛൻ അപ്പുറത്ത് നിന്ന് വിളിച്ചു ചോദിക്കും വരെ ആ പാട്ടിന്റെ ലഹരിയിൽ ലയിച്ചിരിക്കും ഞാൻ . മുന്നിൽ തുറന്നുവെച്ച പാഠപുസ്തകത്തിലെ അക്ഷരങ്ങൾ വീണ്ടും കണ്ണിൽ തെളിയുമ്പോഴേക്കും അവതാരകയുടെ മൊഴി കേൾക്കാം : “നിങ്ങൾ ഇപ്പോൾ കേട്ടത് തോക്കുകൾ കഥ പറയുന്നു എന്ന ചിത്രത്തിൽ പി. ജയചന്ദ്രൻ പാടിയ പാട്ട്. രചന : വയലാർ, സംഗീതം ദേവരാജൻ..”

ജയചന്ദ്രൻ — ആ പേര് മനസ്സിൽ പതിഞ്ഞത് അന്നാണ് . “ഏശ്വാസിന്റെ അനിയനാ ജയചന്ദ്രൻ”– ആറിൽ ഒപ്പം പഠിച്ചിരുന്ന ജോയി പിറ്റേന്ന് എന്നോട് പറഞ്ഞു . എന്നെ പറ്റിക്കാനായിരുന്നില്ല. അവനോട് അവന്റെ അച്ചായൻ പറഞ്ഞതാണ് പോലും . ആദ്യം വിശ്വസിക്കാനാണ് തോന്നിയത് . എവിടെയോ എന്തോ ഒരു സാമ്യം തോന്നിയിരുന്നു എനിക്കും . ഏട്ടനും അനിയനും പോലെ . ഇക്കഥ വീട്ടിൽ ചെന്ന് പറഞ്ഞപ്പോൾ വല്യമ്മ പൊട്ടിച്ചിരിച്ചു : “ അതെങ്ങന്യാ . ഏശ്വാസ് ക്രിസ്ത്യാനിയാ ; ജയചന്ദ്രൻ ഹിന്ദൂം . ഇനിക്കിഷ്ടം ജയചന്ദ്രന്റെ പാട്ടാണ് ട്ട്വോ . നല്ല ഉശിരുള്ള ശബ്ദാ. ” വല്യമ്മ പറഞ്ഞു. പുരുഷന്റെ ശബ്ദമുള്ള ഗായകൻ എന്ന് പിൽക്കാലത്ത് — വർഷങ്ങൾക്ക്‌ ശേഷം — ദേവരാജൻ മാസ്റ്റർ ജയചന്ദ്രനെ വിശേഷിപ്പിച്ചു കേട്ടപ്പോൾ എനിക്കാദ്യം ഓർമ്മ വന്നത് വല്യമ്മയുടെ വാക്കുകളാണ് . “നല്ല ഉരുളൻ കല്ല്‌ പോലത്തെ ശബ്ദം. വല്യ മിനുസൊന്നും ല്ല്യാ . പക്ഷെ ആ പരുപരുപ്പ് തന്ന്യാ അതിന്റെ രസം . ” എത്ര സുചിന്തിതമായ നിരീക്ഷണം.

ജയചന്ദ്രന്റെ സൗഹൃദ വലയത്തിൽ ചെന്ന് പെട്ടത് മറ്റൊരു കഥ . അഭിമുഖത്തിനായി ചെന്നതായിരുന്നു ചെന്നൈ ടി നഗറിലെ വീട്ടിൽ. മലയാള സിനിമയിൽ ജയചന്ദ്രന്റെ ശബ്ദ സാന്നിധ്യം നാമമാത്രമായിക്കഴിഞ്ഞിരുന്ന 1990 കൾ. അതിനു ഒരാഴ്ച മാത്രം മുൻപ് വിദ്യാസാഗറിന്റെ ഈണത്തിൽ ജയചന്ദ്രൻ പാടിയ അതീവ ഹൃദ്യമായ ഒരു താരാട്ടുപാട്ടിനെ കുറിച്ച് ഒരു സിനിമാവാരികയിലെ മ്യൂസിക് റിവ്യൂ കോളത്തിൽ ഞാൻ പരാമർശിച്ചിരുന്നു: “മലയാള സിനിമ നിഷ്കരുണം അവഗണിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ജയചന്ദ്രനിൽ നിന്ന് മറ്റൊരു ഹൃദയസ്പർശിയായ ഗാനം കൂടി . എങ്കിലും ഈ ഗാനം സിനിമയിൽ ഉണ്ടാകുമോ എന്ന് സംശയം. ” ദുഖകരമായ ഒരു സത്യം വിളിച്ചു പറയുക മാത്രമേ ചെയ്തുള്ളൂ ഞാൻ ആ കുറിപ്പിൽ . പാടി റെക്കോർഡ്‌ ചെയ്ത ഗാനങ്ങൾ സിനിമയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെടുക എന്ന ദുര്യോഗം നിരന്തരം അനുഭവിച്ചു വരികയായിരുന്നല്ലോ അക്കാലത്ത്ല്ല ജയചന്ദ്രൻ. .

പേര് പറഞ്ഞു പരിചയപ്പെടുത്തിയപ്പോൾ അകത്തു ചെന്ന് വാരികയുടെ കോപ്പി എടുത്തു കൊണ്ടുവന്നു ജയചന്ദ്രൻ : “ഇത് നിങ്ങളെഴുതിയതല്ലേ?” ഒട്ടും മയമില്ലാത്ത ചോദ്യം . അതെയെന്നു തലയാട്ടിയപ്പോൾ തിടുക്കത്തിൽ വീടിനു പുറത്തിറങ്ങി ജയചന്ദ്രൻ പറഞ്ഞു : “എന്റെ കൂടെ പോരൂ , നമുക്കൊരാളെ കാണാനുണ്ട് .” ഇതെന്തു കഥ എന്നോർത്ത് തരിച്ചു നിന്ന എന്നെ ജയചന്ദ്രൻ കാറിൽ കയറ്റുന്നു . നേരെ തരംഗിണി സ്റ്റുഡിയോയിലേക്ക്..

അവിടെ ചെന്നപ്പോൾ , തരംഗിണിയുടെ പുതിയ ഓണം ആൽബത്തിന്റെ റെക്കോർഡിംഗ് നടക്കുകയാണ് . കൺസോളിൽ പാട്ടുകാർക്ക് നിർദേശങ്ങളുമായി സംഗീത സംവിധായകൻ വിദ്യാസാഗർ . കൊടുങ്കാറ്റു പോലെ സ്റ്റുഡിയോയിൽ കയറിച്ചെന്ന് വിദ്യാസാഗറിന് നേർക്ക്‌ വാരിക നീട്ടി ജയചന്ദ്രൻ . “ഇതിലെന്താ എഴുതിയിരിക്കുന്നതെന്നോ ? ഇത്രയും നല്ലൊരു പാട്ട് സിനിമയിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കിയത് അധികപ്രസംഗമാണെന്ന് . എന്റെ പാട്ട് ഇഷ്ടപ്പെടുന്നവരും ഇവിടെ ഉണ്ടെന്നു നിങ്ങൾ ഓർക്കണം.” എന്നെ മുന്നിലേക്ക്‌ വലിച്ചു നിർത്തി അദ്ദേഹം തുടർന്നു. “ഇതാ ഇയാളാ ഇതെഴുതിയത് .” ഒന്നു നിർത്തിയ ശേഷം എന്റെ കാതിൽ മന്ത്രിച്ചു ജയചന്ദ്രൻ : “ ചോദിക്കാനും പറയാനും ആളുണ്ടെന്നു അറിയട്ടെ അയാൾ.” സങ്കോചത്തോടെ ഒതുങ്ങി നിന്നു ഞാൻ .

വിദ്യാസാഗർ പക്ഷെ സംഭവത്തിൽ നിരപരാധിയായിരുന്നു . “എന്റെ ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട പാട്ടുകളിൽ ഒന്നാണ് അത് .” ഞങ്ങൾ ഇരുവരോടുമായി അദ്ദേഹം സൗമ്യമായി പറഞ്ഞു . “പ്രശ്നമാക്കേണ്ട ജയേട്ടാ. നിങ്ങൾക്ക് ഇതിലും ഗംഭീരമായ പാട്ടുകൾ ഇനിയും ഞാൻ തരും . ” അതൊരു വാഗ്ദാനമായിരുന്നു . ആ വാക്ക് വിദ്യാസാഗർ തെറ്റിച്ചതുമില്ല. പ്രായം നമ്മിൽ, മറന്നിട്ടുമെന്തിനോ , ആരാരും കാണാതെ…. ജയചന്ദ്രന്റെ പില്ക്കാല സംഗീത ജീവിതത്തിൽ വഴിത്തിരിവായ പാട്ടുകൾ പലതും വിദ്യാസാഗറിന്റെ ഈണത്തിലാണ് നമ്മെ തേടിയെത്തിയത് .

സ്റ്റുഡിയോയിൽ നിന്ന് തിരിച്ചുപോരുമ്പോൾ ഞാൻ ചോദിച്ചു : “പാഴായിപ്പോയ പാട്ടുകളെ കുറിച്ച് എന്തിനു ദുഖിക്കണം ? ഒരു ആയുഷ്കാലത്തേക്കുള്ള പാട്ടുകൾ മുഴുവൻ പാടിവെച്ചിട്ടില്ലേ ജയേട്ടൻ? മാത്രമല്ല പാടിയ പാട്ടുകളിൽ 90 ശതമാനവും ഹിറ്റാണ് താനും . പിന്നെന്തിനാണ് ഈ വേവലാതി ?” കാർ റോഡിന്റെ ഓരത്തേക്ക് ഒതുക്കി നിർത്തി ജയചന്ദ്രൻ ചിരിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു : “പാടാനല്ലാതെ വേറെ പണിയൊന്നും അറിയില്ല എനിക്ക് . ഈ പ്രായത്തിൽ ഇനി മറ്റു വല്ല ജോലിയും തിരഞ്ഞു പോകുന്നതിൽ അർഥവുമില്ല. അതുകൊണ്ടാ .”

അന്നാണ് വുഡ് ലാൻഡ്‌സ് ഡ്രൈവ് ഇൻ റസ്റ്ററന്റിലേക്ക് ജയചന്ദ്രൻ എന്നെ ആദ്യമായി കൂട്ടിക്കൊണ്ടു പോയതും . മുന്നിലെ സ്റ്റീൽ ഗ്ലാസിൽ നിന്ന് ഫിൽട്ടർ കാപ്പി നുണഞ്ഞും ഒപ്പം മേശപ്പുറത്ത് തുറന്നുവെച്ച പുസ്തകത്തിൽ എന്തോ കുത്തിക്കുറിച്ചും അവിടെ ഇരുന്ന വിചിത്ര മനുഷ്യനു മുന്നിൽ കൂപ്പുകൈയോടെ ചെന്ന് നിന്നു അദ്ദേഹം . രോമത്തൊപ്പിയും തിളങ്ങുന്ന കുടുക്കുകളുള്ള കുപ്പായവും അണിഞ്ഞ ആ മനുഷ്യൻ പി ബി ശ്രീനിവാസ് എന്ന വിശ്രുത ഗായകനായിരുന്നു . അന്നു തന്നെയായിരുന്നു പുകഴേന്തിയുമായുള്ള ആദ്യ കൂടിക്കാഴ്ചയും. ഗഹനമായ അർത്ഥതലങ്ങളുള്ള “വിണ്ണിലിരുന്നുറങ്ങുന്ന ദൈവമോ” എന്ന ജയചന്ദ്ര ഗാനത്തിന്റെ സംഗീത ശിൽപ്പി. “ജയന് പോലും അറിയാത്ത ഒരു കാര്യമുണ്ട് .” പുകഴേന്തി പറഞ്ഞു . “ആ പാട്ടിന്റെ പിന്നണിയിൽ മരണത്തിന്റെ താളം കൊണ്ടുവരാൻ ഞാൻ ഉപയോഗിച്ചത് എന്തെന്നോ ? സ്റ്റുഡിയോയിൽ ആരോ കൊണ്ടുവച്ചു പോയ ഒരു ചോറ്റുപാത്രം . റെക്കോർഡിംഗ് സമയത്ത് പാത്രത്തിനൊപ്പമുണ്ടായിരുന്ന സ്‌പൂൺ ‍ കൊണ്ട് ഞാൻ അതിന്മേൽ താളമിട്ടു . എനിക്ക് ആവശ്യം ആ ശബ്ദമായിരുന്നു ..” പുകഴേന്തിയുടെ വിവരണം അത്ഭുതത്തോടെ കേട്ടിരുന്നു ജയചന്ദ്രനും ഞാനും .

മറ്റനേകം യാത്രകളുടെ തുടക്കമായിരുന്നു അന്നത്തെ യാത്ര . തെന്നിന്ത്യൻ സിനിമാലോകത്തെ ഇതിഹാസങ്ങൾ പലരും എന്റെ ജീവിതത്തിലേക്ക് കടന്നുവന്നത്‌ ജയചന്ദ്രനൊപ്പമുള്ള ഈ യാത്രകളിലൂടെയാണ് . എം എസ് വിശ്വനാഥൻ, പി സുശീല , ടി എം സൗന്ദർരാജൻ, രവീന്ദ്രൻ, ചിദംബരനാഥ് , എ ടി ഉമ്മർ.. അങ്ങനെ പലരും . ചെന്നൈ നഗരത്തിന്റെ തിരക്കിലും ബഹളത്തിലും അലിഞ്ഞു ജയചന്ദ്രന്റെ മാരുതി സെൻ ഒഴുകുമ്പോൾ , പുതിയ പുതിയ അറിവുകളുടെ ലോകത്തുകൂടി സഞ്ചരിക്കുകയാവും എന്റെ മനസ്. ഇടയ്ക്കിടെ ആ ശബ്ദഘോഷങ്ങൾക്കിടയിൽ പഴയ മദ്രാസ് നഗരത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ തിരയും ജയചന്ദ്രൻ. സിനിമാ ജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കത്തിൽ അവസരങ്ങൾ തേടി താൻ നടന്നു പോയ വഴികൾ; അന്ന് താമസിച്ച ലോഡ്ജ് മുറികൾ; കാലത്തിന്റെ കുത്തൊഴുക്കിൽ മാഞ്ഞു പോയ റെക്കോർഡിംഗ് സ്റ്റുഡിയോകൾ; ക്യൂ നിന്ന് സിനിമ കണ്ട തിയറ്ററുകൾ….പിൽക്കാലത്ത് ജയചന്ദ്രന്റെ സ്വന്തം നാടായ ഇരിഞ്ഞാലക്കുടയിലൂടെയും അത്തരമൊരു യാത്രയിൽ പങ്കാളിയായിട്ടുണ്ട് ഞാൻ. അന്ന് കണ്ടുമുട്ടിയത്‌ ജയചന്ദ്രൻ എന്ന ഗായകനെ രൂപപ്പെടുത്തിയ കുറെ സാധാരണ മനുഷ്യരെയാണ് ; ബന്ധുക്കളും അധ്യാപകരും സർക്കാർ ജീവനക്കാരും മുതൽ സാധാരണ തൊഴിലാളികൾ വരെയുണ്ടായിരുന്നു അവരിൽ.

ജയചന്ദ്രന്റെ ശബ്ദം ഒരിക്കലെങ്കിലും കാതിൽ മുഴങ്ങാത്ത ദിനങ്ങളില്ല ജീവിതത്തിൽ . റേഡിയോയിലൂടെ , ടി വിയിലൂടെ, മൊബൈലിലൂടെ , അല്ലെങ്കിൽ രാത്രിയുടെ അന്ത്യയാമങ്ങളിലെ സുദീർഘമായ ഫോൺ കോളുകളിലൂടെ ആ ശബ്ദം എന്നെ പതിവായി തേടിയെത്തുന്നു . ഓരോ ‍ സംഭാഷണവും അവസാനിക്കുക മറക്കാനാവാത്ത ഒരു നിശാസംഗീതമേളയിലാണ് . കോഴിക്കോട് അബ്ദുൾഖാദറും കമുകറയും എ എം രാജയും മുകേഷും ഹേമന്ത് കുമാറും ലതയും ടി എം എസ്സും ഒക്കെ വന്നു നിറയുന്ന ഒരു മെഹഫിൽ . ജയചന്ദ്ര ഗീതങ്ങൾ മാത്രമുണ്ടാവില്ല ആ ഗാനപ്രവാഹത്തിൽ. ചോദിച്ചാൽ അദ്ദേഹം പറയും:

“എന്റെ പാട്ടുകൾ നിങ്ങൾക്ക് കേൾക്കാനുള്ളതല്ലേ ?ഞാൻ കേൾക്കുക ഈ മഹാഗായകരുടെ പാട്ടുകളാണ്; കേട്ടിട്ടും കേട്ടിട്ടും മതിയാകാത്ത പാട്ടുകൾ … മരണം വരെ ഞാൻ അവ കേൾക്കും; ഏറ്റുപാടിക്കൊണ്ടേയിരിക്കും ..” ഹൃദയത്തിൽ വന്നു തൊടുന്നു ആ വാക്കുകൾ; ആ പാട്ടുകളെ പോലെ തന്നെ.

…